Η μεσαία τάξη, οι ανισότητες και η παιδεία

Χρόνος ανάγνωσης: 4 λεπτά

Εάν όντως η πολιτική αποτελεί την συμπυκνωμένη έκφραση των συγκρουόμενων συμφερόντων στην οικονομία, τότε η οικονομική κρίση των τελευταίων δέκα χρόνων θα εξακολουθεί να παραμένει ανεπίλυτη για μακρύ χρονικό διάστημα και να τροφοδοτεί με τη σειρά της τον λαϊκισμό και τον εθνικισμό, φαινόμενα τύπου Τράμπ και Brexit.

Η πραγματική αιτία που οδήγησε στην βαθιά και πολύ-επίπεδη κρίση από το 2008, ήταν η τρομακτική διεύρυνση των οικονομικών ανισοτήτων και οι κοινωνικοί αποκλεισμοί που άρχισαν κατ’ ακολουθία να δημιουργούνται, ανατρέποντας τα ιστορικά δεδομένα ενός μοντέλου ανάπτυξης 60 και πλέον χρόνων στη Δύση.

Το χειρότερο όλων ήταν ότι αυτή η σαρωτική κρίση των τελευταίων δέκα ετών, επέτεινε δραματικά τις κοινωνικές ανισότητες, αντί να οδηγήσει στο κλείσιμο της «ψαλίδας» φτωχών και πλουσίων και αυτό είναι μία ευθύνη που βαρύνει αποκλειστικά την πολιτική τάξη.

Από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Μεγάλη Βρετανία έως τη Γαλλία, την Ιταλία και την Ελλάδα, υπήρξε η ίδια σχεδόν εξέλιξη. Η οικονομική ελίτ στις χώρες της Δύσης, μετά τη δεκαετία του 1980, για το μόνο πράγμα που δείχνει να ενδιαφέρεται είναι για τους φορολογικούς «παράδεισους», τίποτε περισσότερο. Είναι ευθύνη των πολιτικών πάντοτε η συνοχή και η ισορροπία του κοινωνικού συστήματος, ας μη γελιόμαστε. Εκεί πρέπει να απευθυνθούμε…

Αντιθέτως λοιπόν με όλα όσα έπρεπε να συμβούν, «παραιτήθηκαν» από την αποστολή τους οι παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις, το κοινωνικό κράτος και όλοι οι μηχανισμοί εξισορρόπησης των ταξικών αντιθέσεων υποβαθμίστηκαν και το άνοιγμα των ανισοτήτων μεταξύ των παραγωγικών ομάδων του πληθυσμού διογκώθηκε επικίνδυνα.

Με άλλα λόγια, οι πλούσιοι έγιναν κατά πολύ πλουσιότεροι κατά την περίοδο της κρίσης και οι φτωχοί κατά πολύ φτωχότεροι, με αποτέλεσμα να προκληθεί ένας ανατροφοδοτούμενος φαύλος κύκλος, με ανυπολόγιστες πολιτικές συνέπειες.

Αυτό το αδιέξοδο πληρώνουμε οι περισσότερες χώρες του δυτικού ημισφαιρίου. Το πλέον χαρακτηριστικό είναι ότι η άλλοτε κραταιά μεσαία τάξη δεν μπορεί τούτη την ώρα να επιβιώσει και να αισθανθεί ασφαλής στην πορεία της.

Με χαμηλότερα εισοδήματα, με ανέργους εκπαιδευμένους άλλοτε επαγγελματίες, χωρίς την κρατική πρόνοια και κυρίως χωρίς τη δυνατότητα των απαραίτητων σπουδών για τα παιδιά της, η πρώην μεσαία κοινωνική τάξη τσακίστηκε κυριολεκτικά από την κρίση και αντιδρά τώρα τυφλά, με έναν τρόπο κραυγαλέο και ανατρεπτικό απέναντι στο παραδοσιακό σύστημα, χωρίς επί της ουσίας προοπτική καμία.

Αυτό είναι το μείζον σήμερα πρόβλημα…, η έλλειψη προσδοκιών από τη μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού, η οποία φαίνεται να οδηγείται απογοητευμένη και ταπεινωμένη στην οποιαδήποτε κάθε φορά εκλογική διαδικασία.

Η εκπαίδευση και η παιδεία για παράδειγμα, που δημιουργούσαν πάντοτε την ειδοποιό διαφορά στο δυτικό πολιτισμό και το μοντέλο ανάπτυξης, έχουν γίνει πλέον μία ακριβή υπηρεσία για τη μεγάλη πλειοψηφία, ένα δημόσιο αγαθό που δεν είναι καθόλου εύκολο να κερδηθεί από τους περισσότερους.

Δεν είναι λίγο αυτό ως εξέλιξη. Είναι πολύ χαρακτηριστικό γεγονός, πολύ δραματικό. Είναι μία τεράστια ανατροπή, ιστορικά μία απρόβλεπτη οπισθοδρόμηση. Είναι μια κοινωνική ήττα για την πολυπληθέστερη τάξη και αυτό μετράει πολιτικά.

Η πρόσβαση στη γνώση και στην επιστημονική εκπαίδευση, μετά από πολλές δεκαετίες έγιναν ένα ταξικό πάλι προνόμιο, πραγματικά είναι απίστευτο ! Πώς να μην υπάρξουν κάθε λογής αντιδράσεις ;

Η νέα φάση της τεχνολογίας, η παγκοσμιοποίηση και η ψηφιακή οικονομία, έχουν αναποδογυρίσει τα πάντα, από τα εκπαιδευτικά συστήματα μέχρι τα παραδοσιακά επαγγέλματα και τα επιστημονικά δεδομένα.

Πως λοιπόν να μην αγωνιά, να μην διαμαρτύρεται η ισχυρή άλλοτε μεσαία τάξη, για το πως θα επιβιώσουν και θα εξελιχθούν υπό αυτές τις συνθήκες τα παιδιά της ;

Πως να μην προβληματίζεται για το πως θα κατακτήσουν τις αναγκαίες γνώσεις και τη σύγχρονή διαρκώς αναπτυσσόμενη μόρφωση τα παιδιά της, στοιχείο απαραίτητο για ένα μίνιμουμ εισοδηματικό επίπεδο και εύλογο στάτους διαβίωσης .

*Ο Γιάννης Κοτόφωλος είναι δημοσιογράφος στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ με καταγωγή από Δωρίδα