ΑΛΕΞΗΣ ΤΣΙΠΡΑΣ : Ο πολιτικός με τα χίλια πρόσωπα

Χρόνος ανάγνωσης: 5 λεπτά

Ξεκίνησε αριστερός και κατέληξε να διεκδικεί τις ψήφους της Χρυσής Αυγής. Ενδιάμεση στάση η κυβερνητική συνεργασία με τον Πάνο Καμμένο.

Ξεκίνησε αντισυστημικός και κατέληξε στην κορυφή του πολιτικού συστήματος, παραπονούμενος μάλιστα επειδή δεν ήλεγχε το 100% του συστήματος.

Ξεκίνησε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο από την ομάδα της Αριστεράς και αργότερα θέλησε να ενταχθεί στην ομάδα των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών και Δημοκρατών.

Ο λόγος προφανώς για τον Αλέξη Τσίπρα, έναν πολιτικό με υπερβολική ευχέρεια επαναπροσδιορισμού στο πεδίο της πολιτικής. Δεν αναφέρομαι, ωστόσο, σε μια συνειδητοποιημένη και, ως εκ τούτου, θεμιτή πολιτική μεταστροφή στο πέρασμα του χρόνου.

Αναφέρομαι στην καιροσκοπική και ενίοτε ταυτόχρονη υιοθέτηση της ταυτότητας του κομμουνιστή, του αναρχικού, του σοσιαλιστή, του κεντρώου, του αντιμνημονιακού, του πατριώτη, του διεθνιστή, του μνημονιακού, του φιλορώσου και του φιλοαμερικανού, για να αναφέρω μόλις μερικές από τις ιδιότητές του.

Η υπερβολική, σχεδόν χαμαιλεοντική, μεταβολή προκάλεσε σύγχυση στους πολίτες για τον απλούστατο λόγο ότι οι ίδιοι δεν μεταλλάσσονταν τόσο γρήγορα. Τη στιγμή που ενδεχομένως κάποιο αφήγημά του έβρισκε κοινωνικά ερείσματα, εκείνος το άλλαζε. Επίσης, μερικές φορές η μεταβολή αυτή ήταν και συγχρονική, συνέβαινε δηλαδή μέσα σε μια σύντομη περίοδο.

Εξαίρεση βεβαίως στις πολιτικές του αποτυχίες ήταν η ταυτότητα του «αντιμνημονιακού», που τον βοήθησε να αναρριχηθεί στην εξουσία και εκ των πραγμάτων έπαυσε να εμπνέει όταν υπέγραψε ο ίδιος μνημόνιο.

Από τη σκοπιά της κοινωνικής ψυχολογίας, η δυσκολία του Αλέξη Τσίπρα να εκφράσει με συνέπεια έναν συγκεκριμένο πολιτικό χώρο υπονόμευσε την ικανότητά του να ηγηθεί. Σύμφωνα με τη θεωρία της κοινωνικής ταυτότητας, ο ηγέτης ενός πολιτικού χώρου είναι πιο πετυχημένος όταν ενσαρκώνει τις νόρμες και τους κανόνες της πολιτικής και κοινωνικής ομάδας στην οποία ηγείται.

Ηταν λοιπόν αναμενόμενο ότι ο ηγέτης ενός κόμματος, που αρχικά ανήκε στη ριζοσπαστική Αριστερά, θα απογοήτευε εντέλει και θα αποσυσπείρωνε το πολιτικό του κοινό όταν παρουσιαζόταν πότε κεντρώος, πότε αριστερός και πότε (καραμανλικά) δεξιός.

Από την άλλη πλευρά, με βάση την έρευνα του κοινωνικού ψυχολόγου Gerben Van Kleef, που δημοσιεύτηκε πριν από δύο μήνες, η, ας την πούμε, αντισυμβατικότητά του θα μπορούσε δυνητικά να αποδώσει καρπούς αν υπεδείκνυε (α) κυριαρχία έναντι των αντιπάλων του, π.χ. επειδή έδειχνε τόλμη για υπερβάσεις και συγκρούσεις ή/και (β) κύρος προς την ομάδα του, π.χ. επειδή η αντισυμβατικότητα αυτή θα ήταν προς όφελος της ομάδας.

Οι εκλογές της 21ης Μαΐου κατέδειξαν με εκκωφαντικό τρόπο ότι οι προσπάθειες υπέρβασης των ορίων από τον Αλέξη Τσίπρα ούτε κυριαρχία του παρείχαν ούτε κάποιο κύρος του προσέδωσαν. Η ικανότητά του, λοιπόν, να ηγηθεί του χώρου του είναι πλέον βαθιά υπονομευμένη.

Η παραίτησή του, ωστόσο, την ώρα της εκλογικής μάχης θα σήμαινε πλήρη και ολοκληρωτική κατάρρευση του ΣΥΡΙΖΑ. Ο Αλέξης Τσίπρας οφείλει να παλέψει με όποιο αφήγημα του δίνει περισσότερες πιθανότητες να αποτρέψει την περαιτέρω αποδυνάμωση του ΣΥΡΙΖΑ. Φαίνεται ότι θα επιχειρήσει να εγκαταλείψει τα πολλαπλά προσωπεία και να εμφανιστεί ως γνήσιος προοδευτικός αριστερός πολιτικός, δίχως τις παλινωδίες του παρελθόντος.

Όμως είναι πολύ αργά. Έχει χάσει την επαφή με τους πολίτες, όπως και την εμπιστοσύνη τους, που είναι ένα πολύ ακριβό νόμισμα. Ενώ φιλοδοξεί να εκφράσει ένα μεγάλο μέρος του προοδευτικού κόσμου, το μόνο που μπορεί να εκφράσει πλέον είναι ο εαυτός του. Αν καταφέρει να θυμηθεί ποιος είναι.

* Αλέξης Αρβανίτης είναι επίκουρος καθηγητής Κοινωνικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, με καταγωγή από τη Δωρίδα.

** Το άρθρο δημοσιεύτηκε και στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ