Κίνημα #Meto και. . . κοίτα τους άντρες όταν πέφτουν

Χρόνος ανάγνωσης: 5 λεπτά

Η άσκηση σεξουαλικής βίας καταδικάζεται από τη δικαιοσύνη και όχι από τα κανάλια και το διαδίκτυο

Του Ηλία Κανέλλη*

Η καταγγελία της Σοφίας Μπεκατώρου ήταν αναμενόμενο να πυροδοτήσει κύμα ετεροχρονισμένων καταγγελιών για σεξουαλική βία ή κακοποίηση, για εκφράσεις δηλαδή αντρικής ή και όχι μόνο αντρικής εξουσίας.

Ακούγονται ήδη καταγγελίες ή υπαινιγμοί για πολλά πρόσωπα, άντρες κυρίως, που μπορούσαν να ασκήσουν εξουσία λό­γω επαγγέλματος: αθλητές, πολιτικοί, καθηγητές πανεπιστημίων, δημοσιογράφοι και πρόσωπα του θεάματος μπαίνουν στο στόχαστρο. Και κατηγορούνται ότι πούλησαν εκδούλευση ή ότι έδωσαν δουλειά ή προήγαγαν πρόσωπα με ανταλλάγματα.

Οι καταγγελίες διευρύνθηκαν για άσκηση βίας ακόμα και στη διάρκεια της δουλειάς, ακόμα και χωρίς να μεσολαβεί σεξουαλική διεκδίκηση.

Φυσικά, κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή – και όταν εξειδικεύεται, προφανώς, χρειάζονται αποδείξεις. Αλλά, σε γενικές γραμμές, μην παριστάνουμε τους έκπληκτους, ότι δήθεν δεν ξέραμε τι γίνεται στη ζωή. Ούτε να αναρωτιέστε γιατί πολλές και πολλοί θυμούνται τώρα τι τους έχει συμβεί στο παρελθόν.

Τα πράγματα είναι απλά:

Παλιά, στο εργασιακό περιβάλλον, η παρενόχληση και η βία ήταν κοινό μυστικό. Οι παθούσες (κυρίως, αλλά όχι μόνο) δεν μιλούσαν γιατί θέλανε τη δουλειά – ή την επαγγελματική ανέλιξη. Αν δεν συμβιβάζονταν με αυτό το πλαίσιο, μπορούσαν να βρεθούν εκτός του προνομιούχου (ή και μη προνομιούχου, αλλά ασφαλούς για τον βιοπορισμό) επαγγελματικού χώρου τους. Μην αμφιβάλλετε ότι σε μερικά χρόνια θα διακινούνται ανάλογες καταγγελίες για ισχυρά σημερινά περιβάλλοντα.

Με τα παραπάνω δεν θέλω να θίξω την εξέλι­ξη των πολιτικών της χειραφέτησης. Αλλά να πω ορισμένα πράγματα που μπορεί να ακούγονται ενοχλητικά, διότι δεν εμπίπτουν στη συνήθη ατζέντα του προοδευτισμού, που απλώς συνοψίζεται στους όρους «ανδροκρατούμενος κό­σμος» και «φαλλοκρατικά γουρούνια».

Η σεξουαλική βία είναι πρωτίστως ανδροκρατική επειδή οι κοινωνίες μας είναι ανδροκρατούμενες. Και είναι ανδροκρατούμενες επειδή η ανθρώπινη ιστορία είναι κυρίως ανδρική υπόθεση.

Όλες οι ανθρώπινες σχέσεις είναι εξουσιαστικές. Το περιέγραψε θαυμάσια ο Μισέλ Φουκό στο έργο του «Επιτήρηση και τιμωρία» (μτφρ. Τάσος Μπέτζελος, Πλέθρον, 2011): το σώμα πρωτίστως υφίσταται τις σχέσεις εξουσίας στη σύγχρονη κοινωνία.

Η Σιμόν ντε Μποβουάρ ήταν μια από τις βασικές εισηγήτριες της ιδέας του φύλου ως κοινωνικής κατασκευής. Μια διάσημη φράση της ήταν η εξής: «Δεν γεννιέσαι γυναίκα, γίνεσαι». Βασική της θέση είναι ότι τα βασικά δικαιώματα του ατόμου πρέπει να στηρίζονται στην ισότητα των δικαιωμάτων γυναίκας και άνδρα. Αυτά θεμελιώνονται στην κοινή δομή της ύπαρξής τους, ανεξάρτητα από τη σεξουαλικότητα.

Το κίνημα #Metoo αποσύνδεσε την ομολογία όσων είχαν υποστεί παρενόχληση από την ντροπή – συνδυάζοντας την καταγγελία αυτή με τη διεκδί­κηση του βασικού δικαιώματος της αυτοδιάθεσης του σώματος. Αλλά και συνέδεσε τον ρόλο του με την πολιτική ορθότητα και την ιδεολογική μονομέρεια.

Η καταγγελία δεν φτάνει. Οι κοινωνίες έχουν δικαιικά συστήματα τα οποία καθιστούν ένοχες ή αθωώνουν συμπεριφορές. Το λιντσάρισμα καταγγελ­λόμενων για άσκηση σεξουαλικής παρενόχλησης, συχνά διαδικτυακό, που συχνά υποκαθιστά τους δικαιικούς θεσμούς, δεν είναι απονομή δικαιοσύνης.

Κατά τα άλλα, ό,τι ακούγεται στην Ελλάδα, επιβεβαιώνοντας φήμες ή εισφέροντας πλη­ροφορίες για πρόσωπα που είχαν ισχύ κυρίως στον χώρο του θεάματος, απλώς τροφοδοτούν το κουτσομπολιό που ασκείται ως ανθρωποφαγία.

Με όλο τον σεβασμό στο τραύμα όσων έχουν υποστεί βία στη ζωή τους και στο βάρος των καταγγελιών τους, αξίζει πάντα να γνωρίζουμε ότι δεν μπορεί να είναι το μέτρο των πραγμάτων τα κανάλια ή το Διαδίκτυο.

Η παρενόχληση δικάζεται και, αν εξιχνιαστεί, τιμωρείται. Όχι στους μηχανισμούς πληροφόρησης, αλλά ενώπιον των θεσμών της δικαιοσύνης.

* Ηλίας Κανέλλης είναι δημοσιογράφος στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ