Απόπειρες φωταύγειας: ecce hοmo. Με το βλέμμα στην Ιερά Μονή Βαρνάκοβας

Χρόνος ανάγνωσης: 6 λεπτά

1. Τα παιδιά στην κοιλάδα με τις παπαρούνες

Πάλεψα μέχρι τώρα στο βίο μου να μείνω παιδί, αλλά δεν τα κατάφερα. Όπου υπάρχει όμως ένα μικρό παιδί, εκεί είναι πάντα ένας άγγελος. Τότε θρήνος δε χωράει. Μόνο αγαπημένες φωνές, τραγούδια και γέλια ξεχύνονται παντού. Τα παιδιά έχουν μόνο παρόν, μέλλον -τι τα νοιάζει;-, έχει μόνον ο θάνατος. Προφήτες είναι αιώνιου παρόντος. Ακόλουθοι του «νόμου του φωτός».

Όπου όμως μια παιδική φωνή, εκεί θάνατος δεν πλησιάζει. Μένει πολύ μακριά. Αυτή η φωνή σβήνει κάθε σκοτάδι. Απείραχτη από κακό φωτίζει τις νύχτες μας και εκείνη την ώρα ο Θεός απαγορεύει στ’ αστέρια να πέφτουν και στο συσσωρευμένο άγχος μας να φέρνει κατεβασιές. Τα παιδιά με τα φτερά τους! Έχουν κι αυτά, όπως τα πουλιά, «ελευθέρας» να τραγουδούν και να πετούν, όπως, καλή ώρα, και οι άγγελοι. Μακριά το μπαλσάμωμα αγγέλων και πουλιών, τα παιδιά γυρίζουν τον τροχός της ζωής που καλά κρατεί. Όχι τυπολογίες, ούτε παράσιτα. Ο τύπος μας απατά, καλύτερα αντί μπουνάτσας μαϊστρος στα σωθικά μας τα προβλήματα των παιδιών.

Οι άγγελοι, τα παιδιά, τα πουλιά: δαφνούλες από του Ιησού το μετάξι. Πυρώνουν τα μάτια μας με την πλημμύρα των αστεριών τους. Ανακτούν το δικαίωμά μας στην εγκαρδίωση και σε ένα ψήγμα αιωνιότητας. Το δικαιούμαστε, για τη βαριά φορολογία που καταβάλαμε στο χρόνο.

Όπου υπάρχει ένα παιδί, τρέξε χωρίς τεθλασμένες κοντά του, θα σου μεταγγίσει ευτυχία. Για να μη σε ιδεί, άμοιρε, και σε πικράνει η ασχήμια που βγάζουν τα άσπρα μάτια του κάθε ανθρώπου- κάβουρα, που τον παίρνεις για ταγό και ίνδαλμά σου. Τρέξε και μην το κανακεύεις το παιδί, την αιθέρια αμεριμνησία και τη συστολή του κράτα, θα σου χρειαστεί, αν είναι να ξεχωρίσεις το εγώ σου από το εγώ σου. Την εγκόσμια ύπαρξή σου από την υπερβατική. Θα σου χρειαστεί, αν είναι να υπερβείς την εωσφορική περιδίνησή σου στο ζόφο, στην μολυσμένη σκιά και στα περίγελα των ιδεολογιών. Θα σου χρειαστεί η ιλαρότητά του, αν είναι την οίηση που σε κατατρύχει να την μεταποιήσεις σε σκέψη εύρωστη, αρράγιστη και λαγαρή. Να μην εκχυδαϊζεις πια το λόγο. Μην ακολουθείς ευαπάτητους. Ο Λόγος εν-τελής, ναι, όχι α-τελής.

Τα παιδιά, ο ετασμός της ευδοκίας.

2. Τα φρικιά στην πλειοδοσία της αγωνίας

Πάλεψα μέχρι τώρα στο βίο μου να φιλοσοφήσω, αλλά δεν τα κατάφερα. Μετριότητα έμεινα. Βουίζουν όμως στ΄ αυτιά μου κλάψες από παντού. Αποφάνσεις υπερφίαλες: η κρίση που διανύουμε δεν έχει προηγούμενο! Σάμπως και η ιστορία γράφεται από σήμερα και εμπρός. Αρκεί μια περιδιάβαση στο παρελθόν και όλα εξηγούνται. Παλινοδίες και δυσπιστίες: πότε είχε ο πολιτισμός πετύχει περισσότερα; Δεν τον σηκώνουν οι πλάτες μας. Ακόμα και νηφάλιοι άνθρωποι έχουν βδέλλα κολλημένη στο μυαλό τους την επερχόμενη καταστροφή.

Γλυκοκέλαδες «προοδευτικές» και «συντηρητικές» φωνές διαμαρτυρίας – λάτρεις της παράδοσης συλλήβδην και της μελλοντικής παραδείσιας ευδαιμονίας ή της αταξικής τελειότητας!- κρύβουν ένα χρόνιο απόστημα ανεκπλήρωτων επιθυμιών: κανένας δεν είναι ευχαριστημένος με ό, τι έχει, κανένας δεν μπορεί να ξεφορτωθεί την αγωνία, όλοι μυρίζονται παντού «δαίμονες». Όλοι σκυθρωπάζουν, φαρμακωμένοι είναι. Τα τρωτά του Είναι μας, όχι της εξουσίας, μα και το αγιάζι της λογικής μας, ποιος θα μας τα σαλαγήσει; Ποιος θα μας προστατεύσει από τα σκύλα της αφόρητης θέλησης; Ζούμε σε τόπο μαγικό, θεραπευτικής ιερότητας, ας εγκύψουμε στον πλούτο του, ας περιφρονήσουμε υψιπετή μυθεύματα περικλεών ιδεολόγων. Να στείλουμε τα φρικιά στο στάβλο του χωροχρόνου τους.

Αλλοίμονο στους απαισιόδοξους, που θέλουν να πλάσουν τον κόσμο κατ΄ εικόνα τους, που θέλουν να επιβεβαιώνονται με τα άγχη τους. Δεν «υποφέρουν» τον πολιτισμό. Δε βλέπουν με τίποτα τη συνέχεια. Ιδού τώρα και ένας δηλωμένος άθεος: «Να εγκωμιάζεις το μέλλον κι όχι το παρελθόν! Να γράφεις ποιητικά το μύθο του μέλλοντος! Να ζεις μέσα στην ελπίδα! Μακάριες στιγμές!»( (Nietzsche). Φωνάξτε αυτούς που φέρνουν το καινούργιο, δίπλα σας είναι, και στη Χαρά προτρέπουν. Εδώ σε θέλω τώρα: πιάσε από τα κέρατα τον υλισμό που κατηγορείς και την ανηθικότητα, που τόσο πολύ σε κατατρύχει, και φύτεψέ τα παπαρούνες σε όλη τη γη.

Όπου υπάρχει σχετλιασμός και προκατασκευασμένες φράσεις του τύπου «στους δύσκολους καιρούς που ζούμε», μην ενδίδεις, άπεχε από την απαξίωση του λόγου. Από την μελαγχολία της κακομανίας που εκτρέφεται ανέκαθεν στις εκλεκτικές συγγένειες κακοδιάθετων υπαρξιστών, απαισιόδοξων, μα κάποτε και τίμιων ανθρώπων. Μείνε αταλάντευτος, δεν έρχεται σκοτάδι. Χάσαμε από τα μάτια μας και εκείνη τη μορφή του πόνου, που επιδαψιλεύει μεγαλείο στους ωραίους ανθρώπους. Δεν βλέπουν πουθενά ξάγναντο και ορισμένοι που λαθροβιούν σε αποφύσεις επαναστατικότητας, εκμεταλλευόμενοι την ανημποριά ανθρώπων. Τότε είναι μάλιστα που η ψυχική απαθλίωση του δήθεν «στοχαστή» εναρμονίζεται στην κοινωνική, ρίχνει τα πλοκάμια της και πιάνει λαβράκια-ανθρώπους με θολωμένα μάτια.

Κωφεύουν και ορισμένοι παράφωνοι πολιτικοί, που έχουν μάθει να ποδηγετούν. Είναι πρόβλημα χάους στον εγκέφαλό τους που εξετόπισε λογική και αβροφροσύνη. Εξεζητημένες προκάτ θέσεις χωρίς ενδεχόμενο μιας Coincidentia οppositorum. Οι ταγοί του προοδευτισμού και της προγονοπληξίας αναλώνονται άλλοτε με φούμαρα για το προ χιλιετιών παράδειγμα «οι Κοινότητες», για το αρχαιοελληνικό παράδειγμα «η πόλις», που στο μεταξύ από τους ελληνιστικούς χρόνους είχε εκφυλιστεί, μα και για το παράδειγμα «η σχέσις», όνειρο εαρινής νυκτός. Όλα τούτα συνιστούν έλλειψη μέτρου και από τους μεν και από τους δε, «συντηρητικούς» και «προοδευτικούς». Οπαδούς περασμένης μαυρίλας και ξοφλημένου μεσσιανισμού – σε εποχή…. μετρήσεων. Ένας βέβηλος νεοδογματισμός του άγχους παντού. Πλειοδοσία στον πολιτικό φθόνο και στον φανατισμό, που γίνεται εν τέλει ψυχο-ιδιοκτησία μεγάλου μέρους του λαού. Κατρακύλα στη δυσωδία της αδιέξοδης ιδεοληψίας, του χλευασμού των «Άλλων».

Μιλάει κανείς για τάξη και πειθαρχία, διαφωνεί, βλέπει διαφορετικά, είναι ύποπτος. Ο «λόγος» ορισμένων έπαψε να γνωρίζει τα όριά του. Οίηση αντί για νοικοκύρεμα της σκέψης. Περπατησιά στο συμβολικό δύσκολη, δεν την αντέχει η λογική σκέψη, γιατί δε βρίσκει εκεί οξυγόνο, ο αέρας είναι πολύ αραιός εκεί, λέγει ο Nietzsche . Για μας πιο πειστικός επ’ αυτού ο π.Παϊσιος, που έζησε και «πλήρωσε» τον αραιό αέρα στο όρος Σινά.

Τα φρικιά, οι ενήλικοι της χολής.        

3. Οι Άγιοι στις «σφραγίδες» της αιωνιότητας

Πάλεψα μέχρι τώρα στο βίο μου για αναμαρτησία, αλλά δεν τα κατάφερα. Δεν διαθέτω αγχίνοια. Δεσμευμένη η ύπαρξή μου με την παρούσα ζωή. Όμως υπολογίζω βήμα-βήμα την τριλογία: μετάνοια, ταπείνωση, Ανάσταση. Οι πάντες μιλούν για χρεωκοπία του ήθους. Αφότου υπάρχει ιστορία, αλλά και αφότου θυμάμαι την προσωπική μου ζωή, αυτό εξαγγέλλεται μονίμως και ανεξετάστως. Σφάλμα ολκής. Ο Πατήρ, ο Υιός, το Πνεύμα το Άγιο. Η Θεοτόκος. Οι διαλάμψαντες και κακοπαθήσαντες άγιοι της παρρησίας, τα δακρυρρόοντα όμματα-φανοί του Ακτίστου, της αγρυπνίας οι ακόλουθοι, αυτοί οι αλείπτες. Οι πτυχιούχοι υλικής πτωχίας. Φλόγα ιλαρή, ηχοτρόπιος. Τα μυστήρια της Εκκλησίας. Αρκετά αυτά, επικερδή λίαν, εξυπνίζουν τους πάντες. Τόσο, μα τόσο φως, γιατί σκότος μέσα μας;

Δεν επικαλούμαστε κανέναν «υπεράνθρωπο» του παρελθόντος, για να μας βοηθήσει να υπερβούμε τον εαυτό μας. Μας υψώνουν τα παιδιά και οι σύγχρονοι άγιοι. Μας αιωνίζουν και οι δύο με το «σπαθί» τους. Εκείνων το ανέβασμα έρχεται «εκ του φυσικού», των αγίων με άσκηση και Χάρη. Στα παιδιά πλάθεται ολόκληρη η σωματικότητα, στους αγίους όλη η ύπαρξη.

Με στεναχωρεί η φλύαρη ερμηνευτική και από ορισμένους καλοπροαίρετους, όσο και αιδέσιμους, όχι σπάνια δε και αργολόγους, λάτρεις της παράδοσης, αλλά παρα-λόγους όσον αφορά στις προσωποποιήσεις του Θεού. Η εγκόσμια ύπαρξή τους παροξύνεται και αίφνης γνωρίζει τα πάντα γι΄ Αυτόν, ακόμα και τις ψυχικές διακυμάνσεις Του! Μέμφονται και την επιστήμη «σοφοί εν τη αμαθεία» τους, απαρρησίες.

Αρκεί να απλουστεύσει κανείς τη ζωή του και για τα περεταίρω να έχει στη φαρέτρα του εγκόλπιο όπλο τους Λόγους του Αβά Ισαάκ. Nα έχει την κατά π.Παϊσιο συνταγή: «παξιμάδι για καύσιμα» και «διάσπαση του ατόμου του»! Να αρχίσει αντί της ρητορείας, ορθοπραξία. Ροιζηδόν και εδώ! Καλός ο Ε.Ι. Bergman στην «Έβδομη Σφραγίδα»- η γοητεία, βλέπεις, του κινηματογράφου-, αλλά καλύτερα να πάει κανείς απευθείας στις σφραγίδες του Ιωάννη……κι όποιος αντέξει. Καλοί οι πολύφωτες πολυέλαιοι, καλύτερο το «μελιχρὸν φέγγος» (Παπαδιαμάντης), το ιλαρόν φως και το σελάγισμα άστρων (τα άναβε καντήλια τις νύχτες ο Άγιος της Παναγούδας για να μην……πλήττει!) στη Βίγλα του Αγίου Όρους, στην Εγγυήτισσα και στον άγιο Αθανάσιο, με το που αρχίζει ο Όρθρος. Η Εγγυήτισσα, λοιπόν, ο ηγαπημένος Του, ο Αβάς, ο Κτήτωρ της Μεγίστης Λαύρας, ο Γέροντας. Τι πλούτος, τι ανεξίτηλη ωραιότητα, Θεέ μου. Η ευθήνια, αθελήτως.

Απαρχαιωμένες, θα πείτε, λέξεις σε εποχές μολυσμένης ατμόσφαιρας. Κι όμως με μάτια καθαρά βρίσκεις δίπλα σου αμόλυντο «κόσμο». Κοσμικούς και μοναχούς, μορφωμένους και αγράμματους, με ατόφια σκέψη και αισιοδοξία. Νέους αψίκορους, μα και ονειροπόλους. Προάγουν τον πολιτισμό, δεν τον κατέστρεψαν με ματαιοπραξίες, σαν εκείνες τόσων και τόσων περασμένων γενεών, που μόλυναν με αίμα, βία, αμάθεια και καθυστέρηση τη ζωή. Η ζωή ποτέ δεν ήταν καλύτερη. Ασφαλώς, τίποτα δεν τελειώνει με τον πολιτισμό, όταν έστω και ένας δυστυχεί ή αναισχυντεί. Ή καταπιέζεται, επειδή διαφωνεί.

Προς τι τόσες επικρίσεις του πολιτισμού από ευλογημένους κληρικούς και αγνούς λαϊκούς; Προς τι τόση νοσταλγία της «περασμένης» μιζέριας από όλους μας; Όσοι κάτι γνωρίζουμε από ιστορία, αλλά και από γιδόστρατες και φιδόστρατες στην προσωπική μας ζωή, χαμογελάμε. Όχι, προς Θεού, ειρωνικά, αλλά στο πνεύμα εκείνου του μειδιάματος του αναστημένου Λαζάρου. Πλημμυρίς και άμπωτις υπήρχαν πάντα. Προσωπικά κοιτάω πιο βαθειά, στη μυστική και υπόκωφη νερομάνα της αστείρευτης ωραιότητας: ο Ποιμήν ο Καλός! «Ο Ωραίος κάλλει παρά πάντας βροτούς». Ο κόσμος θα αναβρύει εσαεί Ωραιότητα, μόνο και μόνο γιατί είναι ποίημα των χειρών Του.

Οι Άγιοι, τα φτερά της Αλήθειας.

* Ο Ιωάννης Ε.Θεοδωρόπουλος, είναι τ.Καθηγητής Φιλοσοφίας των Επιστημών της Εκπαίδευσης με καταγωγή από Παραλία Σεργούλας Δωρίδας