Η παγκοσμιοποίηση «αποκεφάλισε» τη μεσαία τάξη

Χρόνος ανάγνωσης: 5 λεπτά

Αρκετοί διεθνείς παρατηρητές προβλέπουν έναν νέο κύκλο ύφεσης και ενδεχομένως ένα νέο ισχυρό επεισόδιο της διεθνούς κρίσης μετά το τέλος του 2019. Αναμφίβολα θα ήταν μία εξέλιξη πολύ επώδυνη για τις οικονομίες του δυτικού ημισφαιρίου, η οποία θα μπορούσε να προκαλέσει ανεξέλεγκτες κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις.

Το χειρότερο είναι πως δέκα χρόνια μετά το ξέσπασμα της κρίσης του 2008, φαίνεται να μην έχουμε διδαχτεί τίποτε το πολύ ουσιαστικό από αυτή τη δραματική εμπειρία και να παραμένουμε ανοχύρωτοι μπροστά σε μία καινούργια, αντίστοιχου μεγέθους και τύπου, περιπέτεια.

Η αιτία αυτής όλης της διαιωνιζόμενης ανισορροπίας, δείχνει να είναι η έλλειψη ενός πολιτικού μηχανισμού, ο οποίος θα αντισταθμίζει τις βαριές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης στη μεσαία τάξη και τις άλλες ασθενέστερες εισοδηματικά κοινωνικές ομάδες.

Είναι η ανυπαρξία της πολιτικής βούλησης των υπερδυνάμεων με άλλα λόγια, για μία παγκόσμια πολιτική διακυβέρνηση. Για τη θέσπιση ενός πλαισίου και την εφαρμογή κανόνων γύρω από το ανελέητο παιγνίδι των κολοσσιαίων ανά τον κόσμο οικονομικών συμφερόντων.

Το μείζον πρόβλημα που οδήγησε στην άνοδο του Τράμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην απόφαση των Βρετανών για την έξοδο της χώρας τους από την Ευρώπη, στην ανάδειξη μίας σειράς ακροδεξιών κομμάτων στις κυβερνήσεις αρκετών χωρών της ευρωπαϊκής ηπείρου κ.ο.κ., είναι η τραγική έλλειψη ενός κεντρικού πολιτικού συστήματος που θα περιόριζε σημαντικά τη ζημιά την οποία προκάλεσε η νέα οικονομική επανάσταση στην πλειοψηφία των διαμορφωμένων κοινωνικών ομάδων της Δύσης.

Ειδικότερα, για να μη γελιόμαστε, η παγκοσμιοποίηση «αποκεφάλισε» τη μεσαία τάξη, τον κραταιό άλλοτε πυλώνα του θαυμαστού μεταπολεμικού μοντέλου ευημερίας και αυτό πληρώνουμε σήμερα.

Οι παραδοσιακοί αρμοί του κοινωνικού μας συστήματος αποσυναρμολογήθηκαν, άλλοι τσακίστηκαν από την οικονομική κρίση, εξανεμίστηκαν απίστευτα εισοδήματα, χάθηκαν για τους πολλούς εκατομμύρια θέσεις εργασίας, η πρόσβαση στην παιδεία, η πρόσβαση στην υγεία και το συνταξιοδοτικό σύστημα, ενώ την ίδια ώρα οι πλούσιοι του δυτικού ημισφαιρίου έγιναν κατά πολύ πλουσιότεροι, αλλά και δυνατότεροι, σύμφωνα με τις επίσημες διεθνείς στατιστικές.

Κοινώς, οι κοινωνικές ανισότητες μεγεθύνθηκαν και οξύνθηκαν εντυπωσιακά, επιφέροντας την αντίδραση και τη σύγκρουση με την «καρδιά» του πολιτικού συστήματος, η οποία αδυνατούσε τώρα να κλείσει τις πληγές που προκαλούσε μία ακόμη ριζική ανατροπή και μετάλλαξη της οικονομίας.

Αυτό που συνέβαινε επιτυχώς στο παρελθόν, στο πλαίσιο της πολιτικής του κράτους – έθνους, δεν μπόρεσε να λειτουργήσει στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και αυτό εξέθρεψε το θηρίο του λαϊκισμού, του εθνικισμού και του ρατσισμού, ακόμη και μέσα στο κέντρο της πολιτισμένης και αναπτυγμένης Ευρώπης.

Υπήρχε πάντα μία αρμονική ισορροπία στις σχέσεις της μεσαίας τάξης, του κοινωνικού κράτους και της Δημοκρατίας, την οποία διαχειριζόταν περίφημα ομολογουμένως το «πολιτικό κέντρο» ( τα κόμματα της σοσιαλ-δημοκρατίας και της χριστιανο-δημοκρατίας δηλαδή).

Τώρα η σχέση αυτή διαλύθηκε, πρωτίστως τείνει προς εξαφάνιση και το ίδιο το «πολιτικό κέντρο» ως υπόσταση σε πολλές χώρες – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Θα το βιώσουμε ίσως δύσκολα τους επόμενους μήνες, με επίκεντρο τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών του Μαΐου και ότι αυτά θα σηματοδοτήσουν στη συνέχεια για τις αποφάσεις και την προοπτική της Ευρώπης.

Είναι πραγματικά παράδοξο, υπό το πρίσμα αυτό, πώς κινούνται σήμερα οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ (βλέπε και την ατζέντα των συναντήσεων του Νταβός), οι οποίες έχουν τεράστιες ωστόσο ευθύνες για όλα όσα διαδραματίζονται στον πλανήτη…

Σε κάθε οικονομική επανάσταση υπήρχαν πάντοτε αυτοί που έχαναν και αυτοί που κέρδιζαν. Υπήρχε όμως και ο κεντρικός μηχανισμός που εξισορροπούσε τις μεγάλες ζημίες στους χαμένους των εξελίξεων.

Θα πρέπει λοιπόν επειγόντως, για να αποφύγουμε τις περαιτέρω ακραίες εξελίξεις, να αναλογιστούμε πώς θα αυξήσουμε όντως την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα των οικονομιών, με άξονα όμως μία ισχυρή πολιτική διακυβέρνηση για την άμβλυνση των ανισοτήτων και την αναγκαία κοινωνική συνοχή.

* Γιάννης Κοτόφωλος είναι δημοσιογράφος στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ με καταγωγή από την Δωρίδα