Το ευρώ, ο Βορράς και ο Νότος

Πολύ λόγο έχουμε κάνει για την επείγουσα ανάγκη να επιταχυνθούν οι διαδικασίες της οικονομικής, αλλά και της πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης. Αυτό είναι το σαφέστερο θέμα που ανέδειξε η κρίση. Ενοποίηση όμως σημαίνει πολλά πράγματα, από το νόμισμα (που ισχύει) και τα δημοσιονομικά, μέχρι τις εισοδηματικές συγκλίσεις, τις τιμές και την κίνηση κεφαλαίων. Αυτά απαιτούν γενναίες πολιτικές αλλαγές και ένα ενιαίο, υπερεθνικό και αποδεκτό από τους Ευρωπαίους, κέντρο λήψης των αποφάσεων.

Εκτός από τη νομισματική ένωση, οι περισσότεροι αντιλαμβάνονται ότι η οικονομική ένωση προϋποθέτει και μία ενιαία δημοσιονομική πολιτική. Αλλά σταματάνε εκεί. Η πραγματική ολοκλήρωση της Ευρωζώνης, όμως, προϋποθέτει επιπλέον πολιτικές εξισορρόπησης των εξωτερικών ισοζυγίων μεταξύ των χωρών που συμμετέχουν στο ευρώ, καθώς και κοινή εισοδηματική πολιτική.

Η Ευρώπη απελευθέρωσε τη διακίνηση των εμπορευμάτων, οδηγώντας τα πράγματα σε μία μορφή καταμερισμού των οικονομικών δραστηριοτήτων μεταξύ του κέντρου (βιομηχανία, κτηνοτροφία) και της περιφέρειας (τουρισμός, γεωργία) με συνέπειες που αντικατοπτρίζονται στα πλεονάσματα ή τα ελλείμματα των ισοζυγίων εξωτερικών συναλλαγών. Η ανισότητα αυτή δεν μπορεί πλέον να αναπαράγεται άλλο. Χρειάζεται μία πολιτική αντιστάθμισης πλεονασματικών και ελλειμματικών ισοζυγίων.

Στη συνέχεια της απελευθέρωσης των εμπορευμάτων, η εφαρμογή του (ενιαίου) ευρώ, ενοποίησε τις τιμές σε χώρες με διαφορετικό επίπεδο διαβίωσης και διαφορετική παραγωγικότητα. Αυτή είναι μία ακόμη παράμετρος που αναπαράγει τις εσωτερικές ανισότητες της Ευρώπης, την ψαλίδα μεταξύ Βορρά και Νότου.

Το κόστος ζωής στις βιομηχανικές χώρες συγκρατήθηκε σε βάρος των χωρών της περιφέρειας, όπου το κόστος τείνει να εξισωθεί με τις πρώτες, χωρίς ωστόσο οι μισθοί να ακολουθούν την τάση αυτή. Εάν η γενίκευση της εξίσωσης των μισθών θα ήταν ένα υπερβολικό αίτημα για τις χώρες της περιφέρειας, η προσαρμογή των μισθών εκεί όπου η παραγωγικότητα της εργασίας το επιτρέπει, θα ήταν ένα ορθό και δίκαιο αίτημα. Αυτό μόνο μία κοινή εισοδηματική πολιτική μπορεί να το επιτύχει.

Συστατικό επίσης στοιχείο της ενωμένης Ευρώπης θα πρέπει να είναι η απο-εθνικοποίηση του κεφαλαίου, με την εφαρμογή κοινής πολιτικής διασυνοριακών συνεργασιών (συγχωνεύσεων, εξαγορών κ.λ.π.), με στόχο τη σταδιακή ανάδειξη ενός υπερεθνικού ευρωπαϊκού κεφαλαίου, το οποίο θα συμβάλει αποφασιστικά στην βελτίωση της παραγωγικότητας, της ανταγωνιστικότητας, των επενδύσεων και της ανάπτυξης, για το σύνολο της Ευρωζώνης.

Σε κάθε περίπτωση βέβαια, η μεταβίβαση της πολιτικής σε ισχυρά κεντρικά υπερεθνικά όργανα, που έτσι κι αλλιώς είναι η βασικότερη προϋπόθεση, θα πρέπει να συνοδεύεται και από υπερεθνικούς μηχανισμούς ελέγχου, εποπτείας, πρόληψης των κρίσεων, διαχείρισης του δημοσίου χρέους κ.λ.π, μαζί με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ο ρόλος της οποίας θα πρέπει να είναι καθοριστικός όπως και της FED. Η έκδοση ευρωομολόγων θα είναι συνεπώς το επόμενο υποχρεωτικό βήμα.

Η κεντρική τράπεζα δεν μπορεί να είναι απλώς ρυθμιστής των πληθωριστικών πιέσεων της Γερμανίας. Στην Ευρωζώνη υπάρχουν και άλλες οικονομίες, οι οποίες έχουν ανάγκη τον ρόλο που επιβάλλεται να παίξει στην ανάπτυξη. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η προσφορά νέου χρήματος θα αναθερμάνει τις οικονομίες της περιφέρειας και θα συμβάλει συνολικά στην υπέρβαση της κρίσης του χρέους στην Ευρώπη.

* Ο Γιάννης Κοτόφωλος είναι δημοσιογράφος στη Καθημερινή, με καταγωγή από την Δωρίδα.