Η σημασία μιας… παράλειψης

Το προοίμιο του Σχεδίου του Συντάγματος ξεκινούσε με ένα απόσπασμα από τον «Επιτάφιο του Περικλή» του Θουκυδίδη, που αξίζει να υπενθυμίσουμε στη νεοελληνική του μετάφραση : « Το πολίτευμα που έχουμε δεν ζηλεύει τους νόμους των ξένων, και αντί να μιμούμεθα άλλους, παρέχουμε εμείς σε αυτούς παράδειγμα προς μίμηση. Το πολίτευμα τούτο ονομάζεται δημοκρατία, γιατί το κράτος κυβερνάται από τους περισσότερους και όχι από τους ολίγους». Με το προοίμιο αυτό παρουσίασε επισήμως το Σύνταγμα στους αρχηγούς των κρατών –μελών της Ε.Ε. ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Συνέλευσης Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής της Θεσσαλονίκης τον Ιούνιο του 2003. Όμως, στο τελικό κείμενο της Συνθήκης, παραλείφθηκε η αναφορά στον «Επιτάφιο του Περικλή». Η παράλειψη αυτή, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί τότε τυχαία, σήμερα εύκολα θα μπορούσε να θεωρηθεί σκόπιμη. Οι Νεοέλληνες δεν πρέπει να συνδέονται πλέον με τους προγόνους τους, γιατί αυτομάτως αποκτούν αξία, που δεν τους ταιριάζει. Η Ελλάδα δεν πρέπει, κατά τη γνώμη των εταίρων μας, να αξιολογείται ως χώρα που μαζί με την Ιταλία συνθέτουν την πολιτισμική κληρονομιά της Ευρώπης και αποτελούν τα θεμέλια πάνω στα οποία η ίδια οικοδομήθηκε.
Η Ευρώπη του σήμερα δεν είναι, δυστυχώς , η Ευρώπη που ονειρευτήκαμε . Η μιζέρια που την ταλανίζει δεν είναι τόσο φύσης οικονομικής όσο ηθικής και πολιτισμικής . Πιστεύω ότι η αποδυνάμωση των αξιών που βασίζονται στα ιδανικά της αλληλεγγύης, του σεβασμού, της ηθικής ακεραιότητας, του σεβασμού και της αξιοπρέπειας , αλλά κυρίως η αντικατάστασή τους ολοένα και περισσότερο από τα ιδεώδη του κέρδους, του άκρατου ατομισμού και της εύκολης επιτυχίας είναι πλέον διάχυτη πραγματικότητα που προκαλεί μια κατάσταση εθισμού, η οποία, ελλείψει κριτικής, κινδυνεύει να θεωρηθεί «ομαλότητα». Θα πρέπει, ίσως, να αναλογιστούμε και να επαναπροτείνουμε μια ιδέα απλή στη σύλληψη αλλά πολύπλοκη στη βαθύτερη σημασία της, μια ιδέα που εκφράστηκε από τον Ουμπέρτο Καμπανιόλο έναν από τους εμπνευστές του «οράματος» της Ενωμένης Ευρώπης, μια ιδέα που ορίζει τον πολιτισμό ως δραστηριότητα που δημιουργεί αξίες.
Τις ζοφερές αυτές ημέρες για την Ελλάδα θα πρέπει ασφαλώς και εμείς οι Νεοέλληνες να κάνουμε την αυτοκριτική μας. Όμως και η διάθεση των εταίρων μας δεν είναι πάντα αγαθή και η παράλειψη της ρήσης του Θουκυδίδη, σίγουρα, κάτι σηματοδοτεί. Αν παραμένουμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι γιατί αυτό εξυπηρετεί τα δικά τους συμφέροντα. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι και εμείς πρέπει να συνεχίσουμε αβασάνιστα το στρεβλό δρόμο που χαράξαμε, αλλά παράλληλα και η Ευρώπη θα πρέπει να επανέλθει στις δημοκρατικές και ανθρωπιστικές αξίες που φαίνεται να έχει λησμονήσει .
* Η Στέλλα Πριόβολου είναι Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθήνας